THE GIRL IN THE MUSEUM

Η Κέρος, αν και είναι ένα φαινομενικά μικρό νησί ανάμεσα στην Αμοργό και στη Νάξο, έπειτα από μια εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα κατάφερε να αλλάξει τη γνώμη των αρχαιολόγων για τον ρόλο που κατείχε στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Ποιο είναι το μυστήριο πίσω από τα σπασμένα κυκλαδικά ειδώλια στον άγονο βράχο του οικισμού του Δασκαλιού; Γιατί δεν υπάρχει κάποια σύνδεση μεταξύ τους; Ποιος ο ρόλος των αρχαιοκάπηλων και εν τέλει, ποια είναι η απάντηση των επιστημόνων της ανασκαφής; Η δημοσιογράφος Αντριάνα Παρασκευοπούλου μέσα από ένα άρτιο ντοκιμαντέρ μας ταξιδεύει στο ελληνικό αρχιπέλαγος δίνοντας μια εικόνα για τη ζωή 2.000 χρόνια πριν από τον Όμηρο.

 

Ιούλιος, 1963, Ο τότε εικοσιεξάχρονος αρχαιολόγος Κόλιν Ρενφριου καταφθάνει στο νησί της Κέρου έτοιμος να διεξάγει την μεταπτυχιακή διατριβή του. Έκτοτε έχει επιστρέψει πολλές φορές στο νησί αφιερώνοντας μεγάλο μέρος της ζωής του στη μελέτη της περιοχής, καθιστώντας τον ίδιο έναν από τους πιο σημαντικούς καθηγητές Προϊστορικής Αρχαιολογίας με πολλές διακρίσεις. Η πιο σημαντική είναι ο τιμητικός τίτλος του Λόρδου από τη Βασίλισσα της Αγγλίας για το τεράστιο επιστημονικό του έργο. Όπως πληροφορεί και ο ίδιος, εκείνη τη χρονική περίοδο οι λαθρανασκαφές έπαιξαν  σημαντικό ρόλο, καθώς προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές. Ο ίδιος προκειμένου να το διαπιστώσει, έπειτα από προσωπική έρευνα στον βόρειο αποθέτη βρίσκει ένα μεγάλο αριθμό από κομμάτια σπασμένων μαρμάρινων αγγείων, ειδωλίων και κεραμικής. Φυσικά, αυτά ήταν πολύ σημαντικά δείγματα λεηλασίας από αρχαιοκάπηλους που κράτησε μέχρι και την δεκαετία του 1950 με αρκετά Κυκλαδικά ειδώλια να κατακλύζουν τις παγκόσμιες αγορές, χωρίς καμία υπεράσπιση είτε νομική ή από του ντόπιους.

 

Το 1967 τα πράγματα αλλάζουν, καθώς  πλέον υπάρχουν διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι για εκτενέστερη έρευνα. Η Φωτεινή Παπαδοπούλου- Ζαφειροπούλου μαζί με τον Κωνσταντίνο Τσάκο και την ομάδα τους επιστρέφουν πίσω στην περιοχή που είχε συληθεί από τους αρχαιοκάπηλους το 1963, όπως είχε διαπιστωθεί πριν από τον Ρενφριου και τον Χρήστο Ντούμα. Η επίσημη ανασκαφική έρευνα φέρνει στο φως πολλά σπασμένα μαρμάρινα κομμάτια, κεραμική και ένα τεράστιο ακέραιο κυκλαδικό ειδώλιο αυτή τη φορά από ένα ασύλητο τάφο.  Όμως, τι μυστήριο υπάρχει γύρω από πολλά κομμάτια ευρημάτων στην ίδια περιοχή τα οποία δεν ταιριάζουν ούτε στο ελάχιστο μεταξύ τους;

 

Το 1987 η ομάδα των Ρενφριου, Ζαφειροπούλου, και Ντούμα επιστρέφουν πίσω στην Κέρο έτοιμοι να δώσουν μια απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα. Η πρώτη επιφανειακή έρευνα μόνο στο σημείο του Κάβου φέρνει στο φως πλήθος σπασμένων μαρμάρινων ειδωλίων και αγγείων, γεγονός το οποίο αποδεικνύει ότι η περιοχή αυτή αποτελούσε πόλο έλξης για τους κατοίκους των Κυκλάδων. Μερικές δεκαετίες αργότερα και πιο συγκεκριμένα το 2005 και το 2006 ο Ρενφριου επιστρέφει και πάλι στο νησί. Αυτή τη φορά, αναλαμβάνει μια πιο συστηματική ανασκαφή, ανακαλύπτοντας  πιο μακριά έναν ειδικό αποθέτη με σπασμένα ευρήματα τα οποία οι κάτοικοι εσκεμμένα τα κατέστρεφαν και έπειτα τα έφερναν στην Κέρο την 3η χιλιετία π.Χ. τοποθετώντας τα πάνω στον ειδικό αποθέτη. Η ανασκαφή συνεχίστηκε και στον άγονο βράχο του Δασκαλιού, οι έρευνες έφεραν στο φως στοιχεία που έδειχναν ότι οι κάτοικοι ζούσαν εκεί, ενώ παράλληλα ένα μικρό πέρασμα τον ένωνε με την Κέρο δημιουργώντας έτσι μια μικρή χερσόνησο.

 

Οι αρχαιολογικές έρευνες στο Δασκαλιό συνεχίζουν ακόμα και σήμερα. Ο Ρενφριου μαζί με την ομάδα του έχουν φέρει στο φως έναν καλοδιατηρημένο οικισμό, ίσως και τον μοναδικό των Κυκλάδων που τοποθετείται στην πρώιμη εποχή του Χαλκού. Η σημασία του τόπου μεγάλη, τα ευρήματα μπορούν να βοηθήσουν να κατανοήσουμε την καθημερινότητα των ανθρώπων κατά την 3η χιλιετία π.Χ., καθώς τα πρώτα δείγματα αστικοποίησης που υπάρχουν είναι μεταγενέστερα, περίπου τη 2η χιλιετία όπως η Κνωσός. Ένας καλά σχεδιασμένος οικισμός γεμάτος ζωή που κατείχε ισχύ, οικονομικούς πόρους μπορεί να αποτελέσει έναν δυνατό πόλο έλξης για τους κατοίκους των πέριξ νησιών.

 

Ο Κόλιν Ρενφριου μαζί με τους συνεργάτες του καταλήγουν στο πιθανό συμπέρασμα ότι πρόκειται για το αρχαιότερο ναυτικό ιερό στον κόσμο. Και πως οδηγούμαστε σε αυτό; Φυσικά μέσω της επιστήμης της αρχαιολογίας. Εκτός από την ιστορική πορεία της ανασκαφής στο νησί της Κέρου, στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται τόσο η σημαντική προσφορά της τεχνολογίας στο ερευνητικό πεδίο, όσο και τα πεδία εξειδίκευσης που μπορεί να ακολουθήσει στην μετέπειτα επιστημονική του πορεία ένας εκκολαπτόμενος μελετητής. Στην ανασκαφή όλες οι αρχαιολογικές ειδικότητες συνυπάρχουν και συνεργάζονται αρμονικά για την επίτευξη ενός και μόνου κοινού στόχου: τη λύση του μυστηρίου.

 

Προσωπικά αυτό το ντοκιμαντέρ με έκανε να αναπολήσω τις παλιές καλές εποχές ως φοιτήτρια. Άνθρωποι που αγαπούν την ιστορία, τον πολιτισμό, γίνονται μέσω της ανασκαφής μια γροθιά και φέρνουν στο φως πολύτιμα στοιχεία για την ανθρώπινη ύπαρξη. Αν κάτι μου έμαθε αυτή η επιστήμη είναι ο σεβασμός απέναντι στο εκάστοτε αρχαιολογικό τεκμήριο που έρχεται στην επιφάνεια. Χωρίς αυτό δεν θα ήμασταν εμείς σήμερα εδώ στην πιο εξελιγμένη μορφή μας, όσο παράλογο κι αν ακούγεται. Όσον αφορά τον λόρδο Ρενφριου, επιβεβαιώνει όλα τα προαναφερθέντα. Μια προσωπικότητα χαρισματική επιτρέπει στον χρόνο να του δείξει τα μελλούμενα του παρελθόντος με εκτίμηση. Και κάπως έτσι, όσο και δύσκολη και να είναι η ζωή στο σκάμμα, σκέφτομαι «Ας πήγαινα και εγώ στην Κέρο και ας έβρισκα μόνο πέτρες. Αυτό είναι το ήμισυ του παντός.»